یکی از مهم تین مراحل نکات در نگهداری فرش های با ارزش دستبافت ، شستشوی آن است که در قالیشویی تهران شهر به روش خاصی صورت می گیرد. شستشوی فرش به طور معمول پس از پرداخت صورت می گیرد و در مرحله بعد اگر مشتری مایل باشد، شور صادراتی جهت کهنه نما کردن و براق کردن فرش انجام میشود.شور صادراتی از مهم ترین روش های شستشوی فرش دستباف است که هر یک شامل مراحل خاصی بوده و با استفاده از مواد شیمیایی مخصوصی نیز صورت می گیرد. روش شستشوی فرش دستباف در قالیشویی تأثیر زیادی بر شکل ظاهری آن داشته و از مراحل مهم تکمیل قالی به حساب می آید

تلفن تماس برای سفارش شستشوی فرش دستباف در تهران

09129381214

مراحل شستشوی فرش دستباف در قالیشویی
آبگیری و خشک کردن: پس از آن که فرش شسته شد در ابتدا به شیوه دستی با استفاده از پاروها و بیلچه های مخصوص و سپس با استفاده از دستگاه آبگیر (سانتریفیوژ) آب آن گرفته می شود. برای خشک شدن کامل فرش آن را در زیر آفتاب روی زمین های شنی یا

داربست های چوبی و فلزی می گسترانند. برخی از کارگاه های قالی شویی مجهز به سالن گرم خانه است که در فصول سرد از آن استفاده می شود.

غبارگیری مجدد: پس از این که فرش کاملاً خشک شد پرداخت مجددی بر روی آن انجام می شود و برای خارج کردن هر گونه غبار احتمالی، عملیات غبارگیری صورت می پذیرد. غبارگیری با جاروی دستی، جاروی برقی یا ضربه زدن بر روی فرش انجام می شود.

دارکشی: هدف از دارکشی برطرف کردن کجی ها در فرش است. برای نیل به این منظور از روش هایی مانند میخ و تخته، روش کششی با استفاده از گیره و تخته و گیره های فکی استفاده می شود.

عملیات شیرازه زنی: این عملیات شامل مراحل مختلفی است که از جمله می توان به دو گره زدن سر ریشه ها، ریشه زنی و مرتب کردن آن ها، شیرازه زنی و چرم دوزی کناره های طولی فرش اشاره کرد. فرش پس از طی مراحل تکمیل به انبار کارگاه منتقل می شود تا از آن نگهداری شود و در موقع نیاز عدل بندی و بسته بندی شده و به بازارهای مصرف روانه شود



شستشوی فرش دستباف در قالیشویی

تاریخچه شستن فرش (شور معمولی)

پس از خاتمه بافت و پایین آوردن قالی از دار، برای زدودن آلودگی های محیطی در تارو پود و پرزقالی، آن را شستشو می دهند. این عمل الیاف پشم را براق کرده و موجب می شود که پرزها حالت خواب طبیعی گرفته و نقشه فرش بهتر جلوه کند. در بین عملیات تکمیلی فرش دست بافت شستشوی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این عملیات، اهدافی نظیر بهبود خواص ظاهری فرش، زیر دست و درخشندگی فرش را به دنبال دارد. شستشو باید به نحوی صورت گیرد که بیشترین تمیزی با کمترین صدمه و اثرات نامطلوب روی فرش حاصل شود. شستشوی فرش از سال ها پیش نزد خانواده های ایرانی مرسوم بوده است به گونه ای که حتی در برخی از ایام خاص سال، گروهی از اهالی یک روستا یا یک محله به طور دسته جمعی مبادرت به شستشوی سالانه فرش های خود در رودخانه های اطراف می کنند. و این کار در برخی مناطق حالت نمایشی نیز یافته است.

در روش های قدیمی شستشوی فرش، ابتدا فرش را در نهر آب جاری قرار می دادند و پس از آن که فرش خیس می خورد آن را بیرون می آوردند و با کمک مواد شوینده ای نظیر چوبک به وسیله پاروهای بزرگ می شستند. سپس آن را مجدداً درون نهر آب قرار می دادند تا مواد شوینده پاک شود. برای خشک شدن نیز، فرش ها را روی سنگ های اطراف رودخانه زیر آفتاب پهن می کردند تا به طور طبیعی خشک شود.

تاریخچه کهنه شور کردن فرش

همان گونه که ذکر شد با پایان یافتن بافت قالی، جهت خارج کردن گرد و غبار موجود در لابه لای پرزها، آن را چوب می زدند، می تکاندند یا زیرپا و بستر رودخانه ها قرار می دادند. آنچه که مسلم است میزان فروش و صادرات قالی ایران در گشته نقش بسیار مؤثری در شیوه های شور فرش داشته است. تمایل خریداران خارجی به فرش های کهنه و اوج گیری صادرات قالی منجر شده که عملیات تکمیل قالی به طور حرفه ای دنبال شود. در این بین نباید نقش شرکت های بیگانه نظیر زیگلر که در برهه های زمانی مختلف، تولید و صادرات قالی ایران را در تسلط خود داشتند نادیده گرفته شود. این شرکت ها تشکیلات گسترده ای در صنعت قالی ایران داشتند. آنها فرش های خریداری شده را برای از بین بردن آلودگی های همراه فرش، تحت یک سری عملیات شستشو با مواد شیمیایی قرار می دادند. این روش ها به تدریج در فرآیند

شستشوی قالی متداول شد و امروز از مراحل تکمیل فرش به حساب می آید. این عملیات به «دواشور کردن» معروف شده بود، زیرا در گذشته تجار خارجی بسته هایی به تولید کنندگان قالی می دادند که قالی های خود را با آن بشویند که به آن دوا می گفتند، تا به این ترتیبب قالی از آلودگی ها پاک شود. بعدها مشخص شد که این «دوا» از ترکیببات کلردار است. به همین دلیل از آن زمان تا به امروز شستن قالی به «دواشوری» نیز معروف شده است.

امروزه برای شستن قالی از ترکیبات کلردار مانند سدیم یا کلسیم هیپوکلریت استفاده می شود. این مواد به «کهنه نما» کردن قالی کمک مؤثری می کنند. طی این عملیات فلس های الیاف پشم در قالی تحت تأثیر مواد کلردار قرار می گیرند و دچار خوردگی شده و در نتیجه پشم حالت زبری خود را از دست می دهد که فرش نرم تر شده و ظاهری کهنه پیدا می کند.

شواهد تاریخی نشان می دهد که از نیمه دوم قرن 19میلادی کشورهای اروپایی قالی های کهنه را بهتر خریداری می کردند. تجاوز تبریزی در این بین نقشق عمده ای در تامین قالی های کهنه از خانه ها و اماکن دیگر و صدور آنها به خارج از کشور داشتند. به تدریج با افزایش تقاضا برای قالی های کهنه، میزان آنها در بازارهای داخلی رو به کاهش نهاد. در نتیجه بالا رفتن تقاضای بازار مصرف خارجی برای این نوع قالی ایرانی، در برخی از شهرهای ایران کارگاه های قالی بافی دایر شد اما رنگ قالی های تولید ی چندان مطلوب بازارهای خارجی نبود. به همین دلیل تجار تبریزی برای حل این مشکل به فکر کهنه نما کردن قالی های تولیدی افتادند.آنها قالی های تازه بافته شده را زیر آفتا پهن می کردند و هر روز صبح روی آن ها آب می پاشیدند تا در اثر نور آفتا ب و رطوبت تغییرات رنگی در آنها ایجاد شود.

یا قالی ها را در محل های پر رفت و آمد می گستراندند تا پا خورده شود و سپس آن ها را با چوبک یا خاکستر می شستند. اما این روش ها بسیار وقت گیر بود و به مدت زمان زیادی نیاز داشت. تجار به تدریج دریافتند که رنگ قالی با خاکستر چوب بیشتر کاهش می یابد نه با پاخوردگی، لذا از آن پس شستشو با خاکستر به عنوان تنها روش در این زمینه شناخته شد و طی مراحل طولانی سعی و خطا توسط اشخاصی که از خواص اکسیداسیون و یا عوامل تغییر دهنده آگاهی نداشتند، این روش به وجود آمد.

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، شهر لندن به مرکز تجارت فرش ایران تبدیل شد. در این بین مقرراتی وضع شد که بر طبق آن کلیه فرش های ایرانی که در لندن به فروش می رسید می بایستی قبلاً ضد عفونی می شد. به همین دلیل در کشورهای اروپایی کارگاه های شستشوی قالی تأسیس شد که دو هدف عمده را تعقیب می کردند:

کاهش شدت رنگی خامه های قالی-ضدعفونی کردن پشم به کار رفته در قالی

برای رسیدن به این اهداف از ترکیبات کلردار و مواد شیمیایی استفاده می شد. این عملیات که باعث بالا رفتن کیفیت قالی می شد، قیمت آن را نیز افزایش داد. (191 , 2002, Simpson) لذا فرآیند شستشوی قالی عملیاتی مخفیانه بود که هر شرکتی مطابق با شیوه های خود آن را انجام می داد. بعد از جنگ جهانی دوم تولید کنندگان ایرانی به تدریج به شستشوی قالی در ایران توجه کرده و به دنبال تغییر وضعیت اقتصادی کشورهای خریدار فرش ایران و عدم صرفه اقتصادی در شستشوی قالی توسط شرکت های خارجی، کارگاه های قالیشویی در ایران از دهه 70 میلادی فعال شده و تولید کنندگان قالی که کار تکمیل قالی های خود را به شرکت های خارجی می سپردند، از آن پس این عملیات را به قالی شویان ایرانی، سپردند. کم کم با تجارب به دست آمده و طراحی و ساخت دستگاه های مورد نیاز این کار، صنعت تکمیل قالی پیشرفت کرد؛ به نحوی که اکنون کارگاه های تکمیل قالی قادر به انجام

مواد مورد استفاده در شستشوی قالی

شستشوی فرش دست بافت با استفاده از مواد شیمیایی صورت می گیرد تا جلای آن را افزایش داده، از شدت رنگی فرش بکاهد و ظاهری کهنه به آن دهد. شستشو با مواد قلیایی با استفاده از برس پلاستیکی یا بیلچه های فلزی و سپس آبکشی فرش صورت می گیرد. استفاده از محلول کلسیم هیپوکلریت باعث از بین رفتن سطح فلس ها شده و جلای فرش بهبود می یابد. اما باید توجه کرد که این مواد به الیاف پشم صدمه وارد می کنند اما تراکم زیاد پرز در سطح فرش مانع از ایجاد آسیب اساسی به جان فرش می شود.

مهم ترین موادی که در شستشوی فرش به کار می روند عبارتند از:

-آب با سختی مناسب

-صابون مایع یا پودر شوینده

-مواد قلیایی مانند سود سوز آور یا سدیم کربنات

- مواد احیا کننده مانند سدیم هیدرو سولفیت

-مواد اکسید کننده مانند کلسیم هیپو کلریت

با توجه به شرایط استفاده از این مواد، امکان صدمه به الیاف پشم وجود دارد. بنابراین در استفاده از آنها باید نهایت دقت را معمول داشت. تأثیر عوامل مذکور در کیفیت قالی تاکنون به طور کامل و علمی مورد مطالعه قرار نگرفته است.

آب: آب سخت باعث کاهش راندمان شستشو می شود. زیرا در شستشوی فرش از صابون های مایع یا پودر رخت شویی استفاده می شود. صابون ها در آب سخت به صورت نمک های نا محلول کلسیم و منیزیم رسوب می کنند و با رسوب صابون نامحلول روی فرش، کیفیت آن کاهش می یابد. جهت کاهش سختی آب باید از سختی گیر استفاده کرد. در صنعت نساجی میزان سختی آب شستشو در واحدهای شستشو منسوجات کمتر از 7درجه است.

مواد شوینده: شوینده های مورد مصرف در محصولات پشمی باید قابلیت انحلال زیادی در آب و در درجه حرارت عملیات را داشته باشند. پودرهای رختشویی پر مصرف ترین ماده برای شستشوی فرش است. این مواد قلیایی بوده و پشم در مقابل آن ها آسیبب پذیر است. لذا باید سعی کرد که از مواد شوینده خنثی استفاده کرد

مواد قلیایی: در استاندارد ملی ایران برای شستشوی فرش استفاده از موادی نظیر مواد قلیایی، کربنات دو سود و سود سوزآور غیر مجاز اعلام شده است. تنها استفاده از مواد خنثی یا قلیایی ضعیف برای شستن فرش با آبکشی کامل توصیه می شود. پشم توسط قلیایی تخریب می شود

به خصوص در غلظت های بالا و زمان واکنش طولانی میزان تخریب افزایش یافته و استحکام الیاف پشم کاهش می یابد. دمای واکنش نیز باید طی عملیات پایین باشد زیرا به ازای افزایش دما میزان تخریب پشم نیز زیاد می شود. سود سوزآور مهم ترین ماده برای کهنه کردن رنگ های قالی است و غالباً برای کاهش شید رنگی به کار می رود. این ماده بعد از پایان شستشوی فرش باید با آب فراوان شسته شده و سپس قلیای باقیمانده با محلول اسید استیک خنثی شود. زیرا مواد قلیایی به پشم آسیب رسانده و به مرور

زمان باعث پوسیدگی فرش می شود و در دراز مدت از استحکام آن می کاهد.

احیا کننده ها: از مواد احیا کننده غالباً برای رنگبری در فرش دست بافت استفاده می شود. با افزایش غلظت و زمان واکنش با این مواد شیمیایی، استحکام پشم کاهش می یابد. سدیم هیدرو سولفیت از پر مصرف ترین مواد احیا کننده ای است که برای رنگ برداری در فرش دست بافت استفاده می شود. شدت تخریب این ماده زیاد بوده و در نتیجه در عملیات شستشو آن را به صورت رقیق استفاده می کنند. تأثیر هیدرو سولفیت بر روی پشم رنگ شده به صورت کم رنگ شدن آن بروز می کند. پس از شستشوی فرش با سود سوزآور، به دلیل مخلوط شدن رنگ ها از هیدرو سولفیت سدیم استفاده می شود تا این حالت نامطلوب از بین برود. ضرورتاً مدت زمان واکنش، غلظت ماده و حرارت آب باید تحت کنترل دقیق قرار گیرد. اگر چه قدرت تخریب مواد احیا کننده نسبت به مواد قلیایی کمتر است، اما بهتر است از غلظت های پایین استفاده شده و در پایان فرش، با آب فراوان آبکشی شود. باقیمانده مواد احیاء کننده

بر روی فرش علاوه بر رنگ پریدگی آن باعث زرد شدن الیاف پشم نیز خواهد شد.

اکسید کننده ها: ترکیبات کلردار مهم ترین اکسید کننده های مورد مصرف در قالیشویی است. محلول کلر باعث فلس زدایی و در نتیجه افزایش جلای فرش می شود. کلر علاوه بر رنگبری باعث فلس زدایی و براق شدن فرش نیز می شود و دارای قدرت تخریب زیادی هم است.

بنابراین باید تحت شرایط کنترل شده ای مصرف شود. هم چنین کلر باقیمانده باعث پوسیدگی و زرد شدن پشم می شود. محلول غلیظ آن با توجه به میزان حرارت و غلظت و PH به پشم صدمه وارد می کند. این مواد به زنجیر ملکولی پشم حمله کرده و در نتیجه از استحکام آن کاسته و باعث کاهش وزن آن می شود. نحوه تاثیر ترکیبات کلردار به این صورت است که در اثر کلرینه کردن بخشی از پیوندهای دو گوگردی (S-S) پشم شکسته می شود که در نتیجه از استحکام الیاف کاسته می شود که در نتیجه دوام قالی کاهش می یابد. ترکیبات کلردار یا کربنات که خاصیت رنگ بری روی خامه فرش دارند و نیز مواد قلیایی بر روی پشم و ابریشم اثر سوء داشته و از استحکام آنها می کاهد.

شستشوی فرش دستباف در قالیشویی

فرش دستباف ایران همواره به عنوان یکی از منابع مهم صادراتی مورد توجه بوده و از ارزش افزوده بالا و قابلیت اشتغال زایی ویژه ای برخوردار است. آمار موجود حاکی از آن است که مهم ترین صادر کنندگان فرش دستباف به کشورهای صنعتی، کشورهای آسیایی بوده و ایران در بین کشورهای اروپایی بالاترین سهم بازار صادرات را داراست. اما با فعالیت گسترده کشورهای رقیب تولید کننده فرش مانند نپال، ترکیه، چین و هندوستان انتظار می رود که سهم آنان در تخصیص بازارهای فرش دست بافت افزایش بیشتری یابد. لذا ضروری است که به منظور حفظ موقعیت صادراتی فرش ایران در بین کشورهای جهان، فعالیت های گسترده تری صورت پذیرد. اگر چه تلاش های چندی در این راه صورت پذیرفته است لیکن با توجه به کاهش ارزش فرش دستباف در بازارهای خارجی در سال های اخیر، این فعالیت ها چندان موثر نبوده است.

مشکلات ناشی از عدم بازاریابی مناسب و صادرات فرش، قیمت تمام شده و استفاده از مواد اولیه و رنگرزی با کیفیت نامرغوب بر تولید فرش نیز اثر گذاشته است. لذا به منظرر نوسعه صادرات فرش دستباف شناخت مشکلات مراحل تولید، فروش و صادرات آن و بستر سازی برای رفع هر یک از آن ها ضروری است.

تکمیل قالی از آخرین مراحل تولیدی است که پس از طی مراحل آن، قالی وارد بازارهای مصرف می شود. لذا مطالعه علمی شیوه های تکمیل قالی کمک موثری در جلوگیری از کاهش کیفیت آن خواهد داشت و زمینه مناسبی را برای جلب مشتریان فراهم می سازد. از آن جا که تاکنون به طور جدی به این مسأله نگاه نشده است، با برنامه ریزی و اجرای طرح های تحقیقاتی می توان فرازهای ناشناخته و مخفی در عملیات پایانی این صنعت را شناخت و با ارائه راهکارهای مناسب و کاربردی این صنعت را ارتقا داد. با این روش می توان کمک موثری در جلوگیری از کاهش کیفیت فرش ها در مراحل پایانی آن ارائه کرد.

قالیشویی شستشوی فرش دستباف در قالیشویی