مفهوم اصطلاحی بطلان از منظر حقوقی | گروه تحقیقاتی طلوع

مفهوم اصطلاحی بطلان از منظر حقوقی

مطالب آموزشی حقوق | مفهوم اصطلاحی بطلان از منظر حقوقی

بطلان، وصف قراردادى است كه در عالم حقوق وجود و اثرى ندارد. عقد در صورتى باطل است كه فاقد يكى از شرايط اساسى، غير از رضاى معتبر، يعنى، فاقد قصد انشاى يكى از طرفين يا موضوع جامع شرايط يا داراى جهت نامشروع يا فاقد يكى از شرايط اختصاصى عقد باشد. همان طور كه بيان شد، فقدان رضاى معتبر، عقد را باطل نمى‏كند؛ بلكه آن را غير نافذ مى‏سازد. البته به عقد باطل، گاهى عقد غير معتبر يا عقد فاسد نيز گفته مى‏شود.(شهیدی،۱۳۷۷،ص۲۳) بعضى عقد باطل را چنين تعريف كرده‏اند: «عقد باطل، عقدى است كه به دليل فقدان قصد انشاء يا عدم تطابق ايجاب و قبول يا نبود پاره‏اى از شرايط صحت هيچ‏يك از آثار منظور از عقد در هيچ زمانى بر آن مترتب نگردد.» اين تعريف شامل عقد غير نافذ نيست و نيز عقد هازل و صغير و معاملات نامشروع را هم دربر مى‏گيرد و نيز مفهوم اصطلاحی بطلان عقودى را كه مثل هبه، قبض، شرط صحت آنهاست را خارج مى‏نمايد؛ چون عدم ترتب اثر بر چنين عقودى به طور نسبى است نه مطلق. هر عقد كه واجد شرایط ماهوی یا تشریفاتی مقرره نباشد باطل است ، بالنتیجه آثاری بر آن عقد مترتب نخواهد بود(شيخ مفيد،۱۴۱۳ق، ص ۶۵۸ و نجفی، بی تا، ص ۱۹۹ و ابن براج، ۱۴۱۰ق، ص ۹۵ و شيخ طوسى، ۱۳۷۰، ص ۱۴۶).

آموزش مطالب روز حقوق



گاهى اوقات ممكن است كه قرارداد قابل ابطال باشد نه باطل؛ كه البته چنين چيزى در حقوق ايران مفهومى بيگانه است؛ ولى رگه‏هايى از آن را مى‏توان مشاهده نمود.موارد معامله قابل ابطال شامل :معامله قابل ابطال در شرکتهای سهامی در ماده( ۸۴ قانون تجارت )، وقتى شركت معامله‏اى را انجام داده كه قابل بطلان است و موجبات بطلان قبل از اقامه دعواى طلب‏كاران مرتفع شود، دعواى بطلان در محكمه پذيرفته نخواهد شد.( شهيدى، ۱۳۷۳، ص ۶۱٫) معامله قابل پایان نامه ابطال در عملیات نجات و معامله قابل ابطال در اخذ به شفعه .نكته ديگرى كه بايد توجه كرد پایان نامه اين است كه بطلان نتيجه قهرى تجاوز از قوانين است و نيازى به حكم دادگاه ندارد. گرچه اثبات بطلان در مواقع اختلاف، توسط دادگاه صورت مى‏گيرد كه البته اقامه دليل بر عهده مدعى خواهد بود.( كاتوزيان،۱۳۷۱، ص ۳۰۳)

هرگاه در انجام عقدی یك قاعده قانونی رعایت نشود ضمانت اجرای این تخلف بطلان و عدم تاثیر آن عقد است.نباید این شائبه به میان آید كه ضمانت اجراء باید حتماً جنبه جزائی داشته باشد. گرچه عده ای از علماء حقوق انجام پایان نامه را عقیده برآنست كه ضمانت اجراءعبارت از تنبیه بدنی است كه به مناسبت نقض یك قاعده قانونی اعمال میشود. البته این تعبیر برای ضمانت اجراء صحیح نیست چه ممكن است فشار مالی به عنوان ضمانت اجرا بر فردی وارد آید كه آثار روحی آن بمراتب شدیدتر از یك جزای بدنی باشد.